Wstęp do muzeoterapii
26 lutego w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej odbyło się wydarzenie
dotyczące muzeoterapii zorganizowane z Instytutem Kultury Miejskiej –
Miastem Splotów.
Swoją wiedzą i doświadczeniem podzielili się z nami prof. zw. dr hab. n.
med. Jadwiga Jośko-Ochojska – lekarz chorób wewnętrznych, neurofizjolog
i specjalista zdrowia publicznego oraz prof. dr hab. Robert Kotowski –
historyk, muzealnik, kustosz dyplomowany, dyrektor Muzeum Narodowego
w Kielcach, prekursor muzeoterapii w Polsce.
Muzeoterapia to metoda terapeutyczna polegająca na świadomym
wykorzystaniu dobroczynnego wpływu sztuki zgromadzonej w muzeach na
psychiczne, fizyczne i społeczne samopoczucie pacjentów. Jako terapia
wspomagająca tradycyjne leczenie przynosi ona wyjątkowe korzyści –
zmniejsza szkodliwe skutki stresu, poprawia jakość życia chorych, a nawet
potrafi przyspieszyć powrót do zdrowia.
Badania wskazują, że regularny kontakt ze sztuką pomaga obniżyć poziom
lęku, bólu i objawów depresji u pacjentów, zmniejsza poczucie samotności
oraz problemy ze snem, a jednocześnie podnosi ich nastrój i ogólne
samopoczucie. Zaobserwowano również wzrost poczucia własnej wartości
u chorych korzystających z muzeoterapii oraz większą akceptację siebie
i swojej choroby. Co ważne, terapia ta wzmacnia więzi społeczne – wspólne
obcowanie ze sztuką sprzyja otwartości pacjentów i dzieleniu się emocjami,
a także ułatwia integrację osób chorych ze społeczeństwem,
wyprowadzając je z izolacji.
Praktyczne zastosowania muzeoterapii na świecie potwierdzają jej
skuteczność. W Kanadzie realizuje się program „muzeum na receptę”,
w ramach którego lekarze mogą zalecić pacjentom wizyty w muzeach jako
formę terapii – od 2018 roku osoby z taką „receptą” mają nawet prawo
bezpłatnego wstępu do muzeów. Z kolei we Francji powstała inicjatywa
„Luwr w szpitalu” (Le Louvre à l’hôpital), która przeniosła dzieła sztuki
bezpośrednio do przestrzeni szpitalnej pacjentów. W efekcie tej terapii
odnotowano redukcję niepokoju u blisko 80% pacjentów oraz ogólną
poprawę ich samopoczucia i zadowolenia z leczenia. Takie wyniki
wskazują, że muzeoterapia może skutecznie redukować stres i lęk,
poprawiać nastrój pacjentów oraz wspierać proces zdrowienia, oferując
jednocześnie ważny wymiar społeczny w terapii poprzez kontakt z kulturą.
Obcowanie ze sztuką przynosi korzyści nie tylko chorym, ale wszystkim –
bez względu na wiek. Nie musimy też znać się na sztuce, aby doświadczać
jej dobrego wpływu. Jak działa ten mechanizm? Sztuka potrafi wywołać
w nas poczucie zachwytu – intensywną, pozytywną emocję sprzyjającą zdrowiu
psychicznemu. Doświadczanie zachwytu zwiększa wydzielanie
„hormonu więzi”, czyli oksytocyny – zmiany te korzystnie wpływają na
nastrój i mogą chronić przed rozwojem depresji. Potwierdzają to
obserwacje populacyjne: osoby aktywnie uczestniczące w działaniach
artystycznych lub kulturalnych cieszą się lepszym zdrowiem i rzadziej
doświadczają objawów depresji oraz lęku. Regularne pobudzanie mózgu
poprzez aktywność artystyczną sprzyja też powstawaniu nowych
neuronów, co zmniejsza wrażliwość na ból i objawy depresyjne. Redukcja
stresu dzięki sztuce przekłada się z kolei na lepsze funkcjonowanie układu
odpornościowego. Pozytywne doświadczenia artystyczne obniżają poziom
kortyzolu (hormonu stresu), a jego niższy poziom pozwala układowi
immunologicznemu skuteczniej zwalczać choroby i radzić sobie ze
stresem. Wreszcie, obcowanie ze sztuką może poprawić też jakość snu.
Oglądanie dzieł sztuki, zwłaszcza harmonijnych krajobrazów lub obrazów
o miękkich, ciepłych barwach, może wpływać kojąco na psychikę
i wprowadzać w stan relaksu.
