Czym jest recepta społeczna (Social Prescribing)?

Social Prescribing, czyli recepta społeczna, to nowe podejście do zdrowia, które łączy medycynę ze społecznym wsparciem, kulturą i aktywnością.

Jak to działa? Zaufane osoby, np. lekarz pierwszego kontaktu, pielęgniarka lub pracownik pomocy społecznej, identyfikują u pacjenta potrzeby zdrowotne, które nie wymagają interwencji stricte medycznej (np. leków) i łączą go z odpowiednimi usługami w lokalnej społeczności. Celem jest poprawa zdrowia i dobrostanu poprzez aktywność społeczną, kulturalną i ruchową. Koordynatorzy, którzy tworzą system dbają o to, aby dostarczać informacji o ofercie i kalendarzu wydarzeń, które dzieją się lokalnie, aby uczestnicy programu mogli  zrealizować receptę społeczną, udając się na zajęcia czy dołączając do jakiejś grupy. Nierzadko w zaleceniach pojawia się wolontariat, który pełni funkcję aktywizującą i sprawia, że osoby działające wolontariacko czują się potrzebne społeczności. Inną oferowaną formą wsparcia może być telefon życzliwości – czyli specjalna infolinia, która może pełnić ważną rolę szczególnie dla osób starszych i samotnych.

Recepta społeczna działa w co najmniej 33 krajach na 6 kontynentach.

W ramach recept społecznych szczególny nacisk kładzie się na:

• aktywność ruchową (spacery, joga, taniec),
• obcowanie z naturą (kąpiele leśne, ogrodnictwo),
• sztukę i kulturę (warsztaty artystyczne, koncerty, śpiew w chórze, grupy teatralne),
• budowanie więzi społecznych (wolontariat, grupy wsparcia),
• telefon wsparcia.

Dowody wskazują, że ta metoda może odciążyć system opieki zdrowotnej, zmniejszając potrzebę wizyt u lekarzy pierwszego kontaktu i ograniczając liczbę przepisywanych leków. Pomaga ludziom czuć się wysłuchanymi, docenionymi i zrozumianymi, wspiera tworzenie prężnych społeczności oraz wspomaga osoby najbardziej narażone na problemy zdrowotne, oferując im odpowiednie wsparcie.

Social Prescribing przynosi liczne korzyści zarówno dla zdrowia psychicznego, jak i fizycznego. Pomaga zmniejszyć poziom stresu, lęku i depresji, jednocześnie wzmacniając poczucie przynależności i wsparcia społecznego. Dzięki kontaktowi z innymi ludźmi oraz uczestnictwu w aktywnościach społecznych poprawia samopoczucie i ogólny dobrostan. Wspiera również zdrowie fizyczne, zwiększając poziom aktywności poprzez spacery, taniec, ogrodnictwo i inne formy ruchu, co przekłada się na lepszą kondycję i redukcję ryzyka chorób przewlekłych wynikających z siedzącego trybu życia.

Social Prescribing skutecznie przeciwdziała izolacji społecznej i samotności, pomagając osobom starszym oraz tym z ograniczonymi możliwościami społecznymi w budowaniu nowych relacji. Aktywność w lokalnych społecznościach sprzyja integracji i zapobiega wykluczeniu. Ponadto zwiększa dostęp pacjentów do lokalnych zasobów i usług, łącząc ich z organizacjami społecznymi, grupami wsparcia, wydarzeniami kulturalnymi oraz terapią sztuką. Dzięki temu pacjenci lepiej zarządzają swoim zdrowiem, angażując się w aktywności wspomagające leczenie chorób przewlekłych, redukcję stresu i poprawę jakości życia.

Dla kogo jest Social Prescribing?

• Osób zmagających się z problemami psychicznymi (np. depresja, lęk, stres, wypalenie zawodowe).
• Osób starszych i samotnych, które potrzebują większego zaangażowania społecznego i aktywności fizycznej.
• Osób z chorobami przewlekłymi, dla których ruch i aktywność społeczna mogą wspomóc proces leczenia.
• Osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, w tym osoby niepełnosprawne, migranci, osoby bezdomne.
• Każdego, kto chce poprawić swoje zdrowie i jakość życia poprzez aktywności społeczne, ruchowe i kulturalne.

Znane przykłady działań w Polsce:

„Recepta na życie”

W 2018 roku Konstantynów Łódzki jako pierwszy samorząd w Polsce zrealizował nowatorskie przedsięwzięcie „Recepty na życie” – wdrożenie idei recept społecznych z myślą o wsparciu osób starszych i zależnych. Dla osób samotnych i w jakimś stopniu niesamodzielnych wizyta w przychodni jest często jedyną motywacją do wyjścia z domu i możliwością spotkania z kimś na żywo. Mechanizm działania jest prosty: seniorzy otrzymują od lekarza „Receptę na życie”, na której znajduje się aktualna lista wydarzeń i zajęć organizowanych z myślą o osobach starszych lub odpowiadających swoim charakterem tej grupie odbiorców. Lekarz spośród nich zaznacza takie, które w jego opinii sprawdzą się najlepiej w przypadku konkretnego pacjenta. Jednocześnie motywuje go do udziału w aktywności zachęcając do kolekcjonowania na recepcie naklejek dostępnych u organizatorów wskazanych wydarzeń.

Dzięki zbudowanej sieci współpracy co piąty pacjent SPZOZ i jednocześnie mieszkaniec gminy – osoba starsza zależna – zareagował na propozycję wyjścia do ludzi i udziału w wybranej formie aktywności.

„Sztuka na receptę w Regionie Morza Bałtyckiego”

Projekt realizowany był w ramach programu Interreg Region Morza Bałtyckiego, mający na celu poprawę zdrowia psychicznego mieszkańców poprzez zaangażowanie w działania kulturalne. W Polsce partnerami projektu były Województwo Zachodniopomorskie oraz Stowarzyszenie Media Dizajn. W ramach inicjatywy zorganizowano warsztaty artystyczne dla młodzieży w wieku 16–25 lat, obejmujące m.in. zajęcia z ilustracji, tworzenia biżuterii czy warsztaty graficzne. ​ 

„Sztuka na receptę w praktyce”

Nadbałtyckie Centrum Kultury w Gdańsku zorganizowało warsztaty prowadzone przez aktorów Sylwię Różycką i Karola Pruciaka. Uczestnicy mogli pracować nad rozumieniem własnych uczuć, rozwijać więzi społeczne oraz korzystać z technik stosowanych w nauce aktorstwa, takich jak praca z emocjami, ruch czy techniki wokalne.

„Książka na receptę”

Fundacja Powszechnego Czytania realizuje projekt, w którym personel medyczny rekomenduje codzienne czytanie dzieciom, ich rodzicom i opiekunom. Celem jest wspieranie zdrowia oraz prawidłowego rozwoju emocjonalnego i intelektualnego najmłodszych. ​

Film wyjaśniający czym jest Social Prescribing: https://www.youtube.com/watch?v=O9azfXNcqD8

Przygotowała Edyta Ruta

Źródła:

https://socialprescribingacademy.org.uk/what-is-social-prescribing/

https://sieciwsparcia1.e.org.pl/project/recepta-na-zycie/

https://mediadizajn.pl/sztuka-na-recepte-w-regionie-morza-baltyckiego/

https://nck.org.pl/pl/wydarzenie/6466/sztuka-na-recepte-w-praktyce

https://www.ksiazkanarecepte.pl/